Nguyên nhân chủ yếu gây ngập lụt ở Đồng bằng sông Cửu Long

Mô tả sản phẩm

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), vùng đất trũng thấp và giàu phù sa, luôn phải đối mặt với hiện tượng ngập lụt. Trong quá khứ, lũ được xem là "món quà" từ sông Mekong, mang phù sa và nguồn lợi thủy sản. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, ngập lụt đã trở nên khó lường và gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng hơn, chủ yếu do sự kết hợp phức tạp của cả yếu tố tự nhiên và hoạt động của con người. Một trong những nguyên nhân hàng đầu và ngày càng trầm trọng là **sụt lún đất do khai thác nước ngầm quá mức**. ĐBSCL đang lún xuống nhanh chóng, trung bình 1-3 cm mỗi năm ở nhiều khu vực, thậm chí có nơi lên đến 5,7 cm/năm, làm cho vùng đất vốn đã thấp càng trở nên thấp hơn so với mực nước biển và mực nước sông, giảm khả năng thoát nước và tăng nguy cơ ngập lụt từ cả dòng chảy sông lẫn triều cường. Kế đến là **lưu lượng nước lớn từ thượng nguồn sông Mekong** đổ về. Sông Mekong là huyết mạch của vùng đồng bằng, và lượng mưa lớn tập trung ở lưu vực thượng nguồn (Trung Quốc, Lào, Thái Lan, Campuchia) làm tăng lưu lượng nước đổ về hạ lưu, gây ra lũ quét và ngập úng trên diện rộng. Các hồ chứa thủy điện ở thượng nguồn, dù có vai trò điều tiết, nhưng việc vận hành không đồng bộ, đặc biệt là xả lũ đột ngột hoặc tích nước quá mức vào mùa khô rồi xả vào mùa mưa đỉnh điểm, có thể làm thay đổi chế độ thủy văn tự nhiên và gây áp lực lớn lên hệ thống thoát nước của đồng bằng. Bên cạnh đó, **mưa lớn và kéo dài tại chỗ** cũng là nguyên nhân trực tiếp gây ngập cục bộ, đặc biệt khi hệ thống thoát nước không kịp đáp ứng. Vị trí địa lý của ĐBSCL gần biển khiến nó chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của **thủy triều và biến đổi khí hậu**. Triều cường dâng cao từ Biển Đông có thể ngăn cản nước lũ từ sông Mekong thoát ra biển, gây ra hiện tượng ngập úng kép. Đồng thời, **mực nước biển dâng** do biến đổi khí hậu cũng là mối đe dọa thường trực, làm trầm trọng thêm tình trạng xâm nhập mặn và làm giảm độ cao tương đối của đồng bằng so với mực nước biển, khiến việc thoát nước ngày càng khó khăn hơn. Hoạt động của con người như **hệ thống đê bao khép kín** nhằm phục vụ sản xuất lúa 3 vụ, mặc dù giúp tăng năng suất nông nghiệp nhưng lại làm thay đổi dòng chảy tự nhiên của lũ, ngăn không cho nước lũ tràn vào các vùng trũng để tích tụ phù sa và làm sạch đất, dẫn đến nước bị dồn nén ở những khu vực khác và làm mất đi khả năng tự điều tiết lũ của đồng bằng. Ngoài ra, việc **xây dựng cơ sở hạ tầng, đô thị hóa, và các công trình giao thông** chưa đồng bộ cũng có thể cản trở dòng chảy tự nhiên, gây ách tắc và làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt cục bộ. Cuối cùng, **khai thác cát sông quá mức** đã làm sâu lòng sông, gây sạt lở bờ và thay đổi cấu trúc đáy sông, ảnh hưởng đến khả năng tiêu thoát nước và làm giảm sự ổn định của hệ thống sông ngòi. Tóm lại, ngập lụt ở ĐBSCL là một vấn đề đa chiều, không chỉ do các yếu tố tự nhiên mà còn do tác động sâu rộng của con người, đòi hỏi một chiến lược tổng thể và bền vững để quản lý tài nguyên nước và thích ứng với biến đổi khí hậu.