R là tập hợp số gì? Khám phá tập hợp số thực trong toán học lớp 7 - 10 mà học sinh cần nhớ

R là tập hợp số gì? Nếu bạn từng gặp ký hiệu ℝ trong các bài toán thì R là ký hiệu của tập hợp số thực - một tập hợp nền tảng trong đại số. Số thực bao gồm mọi số có thể biểu diễn trên trục số, từ số nguyên đến số thập phân vô hạn không tuần hoàn.

R là tập hợp số gì?

Tìm hiểu về ký hiệu R

R là tập hợp số gì? Trong toán học, ký hiệu R (hoặc ℝ) đại diện cho tập hợp số thực (Real numbers). Đây là một trong những khái niệm cơ bản và quan trọng nhất trong toán học, được sử dụng rộng rãi từ cấp trung học đến đại học và nghiên cứu khoa học. 

Tập hợp số thực R là tập hợp bao gồm tất cả các số có thể biểu diễn trên trục số, gồm:

• Số tự nhiên: 1, 2, 3, 4, 5, ...
• Số nguyên: ..., -3, -2, -1, 0, 1, 2, 3, ...
• Số hữu tỷ: các số có thể viết dưới dạng phân số a/b (với a, b ∈ Z, b ≠ 0)
• Số vô tỷ: các số không thể viết dưới dạng phân số

Cấu trúc phân cấp của các tập hợp số

Để hiểu rõ R là tập hợp số gì cũng như vị trí của R, ta cần xem xét cấu trúc phân cấp:

Trong đó:

• N: Tập hợp số tự nhiên
• Z: Tập hợp số nguyên
• Q: Tập hợp số hữu tỷ
• R: Tập hợp số thực
• C: Tập hợp số phức

Đặc điểm của tập hợp số thực R

• Tính đầy đủ: Tập hợp số thực không có "khoảng trống" nào. Mọi điểm trên trục số đều tương ứng với một số thực.
• Tính liên tục: Giữa hai số thực bất kỳ luôn tồn tại vô số số thực khác.
• Tính thứ tự: Với hai số thực a, b bất kỳ, ta luôn có một trong ba quan hệ: a < b, a = b, hoặc a > b.
• Tính đếm được: Tập hợp số thực là tập hợp không đếm được (uncountable), có lực lượng lớn hơn tập hợp số tự nhiên.

Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Phân loại các số thuộc R

Xét các số sau và xác định chúng thuộc tập con nào của R:

a) 3 → Thuộc N, Z, Q, R

b) -4 → Thuộc Z, Q, R (không thuộc N)

c) 1/2 → Thuộc Q, R (không thuộc N, Z)

d) √2 ≈ 1.414... → Chỉ thuộc R (số vô tỷ)

e) π ≈ 3.14159... → Chỉ thuộc R (số vô tỷ)

Ví dụ 2: Biểu diễn trên trục số

Trên trục số thực, ta có thể biểu diễn:

• Số nguyên: ..., -2, -1, 0, 1, 2, ...

• Số thập phân: 1.5, -2.7, 3.14159...
• Số vô tỷ: √2, √3, π, e, ...

Ví dụ 3: Khoảng và đoạn trong R

• Khoảng mở: (a, b) = {x ∈ R | a < x < b}
• Khoảng đóng: [a, b] = {x ∈ R | a ≤ x ≤ b}
• Khoảng nửa mở: [a, b) = {x ∈ R | a ≤ x < b}

Các phép toán trong R

Phép cộng và nhân

• Tính giao hoán: a + b = b + a, ab = ba
• Tính kết hợp: (a + b) + c = a + (b + c)
• Phần tử đơn vị: a + 0 = a, a × 1 = a
• Phần tử nghịch đảo: a + (-a) = 0, a × (1/a) = 1 (với a ≠ 0)

Quan hệ thứ tự

• Tính phản xạ: a ≤ a
• Tính phản đối xứng: nếu a ≤ b và b ≤ a thì a = b
• Tính bắc cầu: nếu a ≤ b và b ≤ c thì a ≤ c

Bài tập thực hành

Bài tập 1: Phân loại số

Xác định các số sau thuộc tập con nào của R:

a) -7

b) 3/4

c) √9

d) √5

e) 0.333...

f) π/2

Đáp án:

a) -7 ∈ Z, Q, R

b) 3/4 ∈ Q, R

c) √9 = 3 ∈ N, Z, Q, R

d) √5 ∈ R (số vô tỷ)

e) 0.333... = 1/3 ∈ Q, R

f) π/2 ∈ R (số vô tỷ)

Bài tập 2: Khoảng và đoạn

Viết các tập hợp sau dưới dạng khoảng:

a) {x ∈ R | -2 < x ≤ 5}

b) {x ∈ R | x ≥ 3}

c) {x ∈ R | |x| < 4}

Đáp án:

a) (-2, 5]

b) [3, +∞)

c) (-4, 4)

Bài tập 3: Tính chất của R

Chứng minh rằng giữa hai số thực phân biệt a và b (a < b) luôn tồn tại một số thực c sao cho a < c < b.

Lời giải:

Chọn c = (a + b)/2. Ta có:

c - a = (a + b)/2 - a = (b - a)/2 > 0 (vì b > a)

b - c = b - (a + b)/2 = (b - a)/2 > 0 (vì b > a)

Vậy a < c < b.

Bài tập 4: Ứng dụng thực tế

Một chiếc xe chạy với vận tốc v (km/h) trong thời gian t (giờ). Quãng đường s (km) được tính theo công thức s = vt.

a) Nếu v = 60 km/h và t = 2.5 giờ, tính quãng đường đi được.

b) Tập hợp các giá trị có thể của v, t, s thuộc tập nào?

Đáp án:

a) s = 60 × 2.5 = 150 km

b) Trong thực tế, v, t, s ∈ R⁺ (tập số thực dương)

Tạm kết

Tập hợp số thực R là nền tảng của toán học hiện đại, cung cấp một hệ thống số hoàn chỉnh để mô tả và tính toán các hiện tượng trong tự nhiên và xã hội. Việc hiểu rõ R là tập hợp số gì không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức toán học mà còn phát triển tư duy logic và khả năng giải quyết vấn đề trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Việc học Toán sẽ trở nên trực quan và sinh động hơn nếu bạn có một thiết bị hỗ trợ tốt. Những chiếc máy tính bảng chính hãng tại FPT Shop với màn hình lớn, hỗ trợ bút cảm ứng giúp bạn dễ dàng học, vẽ đồ thị và giải bài tập mọi lúc mọi nơi.

Máy tính bảng

Xem thêm:

• Số hữu tỉ là gì? Khái niệm, tính chất và ví dụ các dạng toán liên quan của số hữu tỉ
• Hợp số là gì? Giải mã bản chất của hợp số và các ứng dụng cụ thể trong Toán học